Honamlı Keçisi

(1)

YOK OLMAKTAN IRK TESCİLİNE GİDEN YOLDA “HONAMLI KEÇİSİ”

        Honamlı keçisi, Kıl keçisi içinde bir varyete olarak yer almaktayken, son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarla Kıl keçisinden çok farklı morfolojik ve fizyolojik özelliklerinin olduğu belirlenerek, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 17.11.2015 tarihli ve 29535 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2015/43 nolu “Yerli Hayvan Irk ve Hatlarının Tescili Hakkında Tebliğ’e” göre özgün bir ırk olarak tescil edilmiştir.

İşte bu mutlu sonla bir kısmı tamamlanan yolculukta yapılanlar ve Honamlı keçisi ile ilgili bilgiler:

         Türkiye’de Honamlı keçisi en yaygın olarak “Teke yöresinde” yetiştirilmektedir. Teke yöresinin merkezi Burdur ilidir. Yöre Batı Antalya, Güney Isparta, Güney Doğu Denizli ve Fethiye-Ortaca hattı sınırları içindedir. Honamlı keçisi; Honamlı Yörükleri tarafından uzun yıllardan beri yetiştirilen bir ırktır.

• Vücut iri, uzun ve yüksek yapılıdır. Kaba ve ince kılları, Kıl keçisine oranla daha kısadır.
• Kuyruk yapıları Kıl keçilerinden daha uzun ve püskül görünümüne sahiptir.
• Genellikle siyah renkli olmakla birlikte beyaz lekelere, kızıl ve gri renkte olanlarına da rastlanmaktadır. Siyah renklilerde yüzün iki tarafında ağza kadar inen kahverengi veya beyaz akıtma bulunmaktadır. Bacak uçları ve süt aynası çevresinde renk daha açık olmaktadır. Deri koyu renklidir.
• Erkek ve dişiler genellikle boynuzludur. Tekelerde boynuzlar dişilere göre daha iyi gelişmiştir. Boynuz kendi ekseni etrafında kıvrımlı, kulakların etrafında geriye doğru yay çizer, uçları aşağı ve öne doğru uzar (TAGEM 2009). Honamlı keçisi morfolojik olarak burun uzunluğu, boyun uzunluğu, vücut uzunluğu, kuyruk uzunluğu, boynuz yapısı ve yerden yüksekliği gibi özellikleri yönünden farklıdır.

         Teke yöresinin, Torosların ve geniş anlamda Anadolu yaylasının hayvancılık ve sosyal- kültürel alanda önemli bir değeri olan Honamlı keçi ırkı ile ilgili bilimsel çalışmalar sonuç vermeye başlamıştır. Prof. Dr. Mustafa SAATCI tarafından 2008 yılından itibaren başlatılan organize çalışmalarla devam eden süreç sonunda Honamlı Keçi ırkı tescil edilmiştir. Bu çalışmalar kapsamında, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Özkan ELMAZ’ın yürütücülüğünü yaptığı ve TÜBİTAK (proje no: 109R020) (2010-2011) tarafından desteklenen “Honamlı Keçi Irkının Çeşitli Özelliklerinin Tespiti” isimli proje kapsamında ilk defa Honamlı keçi ırkının üreme, büyüme ve morfolojik özellikleri tespit edilerek kayıt altına alınmıştır. Bu proje kapsamında elde edilen veriler aşağıda verilmiştir (Elmaz ve ark. 2012a – 2012b).

Oğlakların doğum ağırlığı: Erkek: 4,1 kg; Dişi: 3,7 kg

Oğlakların 105. gün canlı ağırlık: Erkek: 26,9 kg; Dişi: 23,4 kg

Yaşama gücü:  % 97,2

Döl verim özellikleri: Çoklu doğum oranı: % 32,8

Ergin keçi ve tekelerin canlı ağırlığı: Ergin keçi: 63,5 kg; Teke: 77,3 kg

Keçilerin vücut ölçüleri:

• Vücut uzunluğu: 88,3 cm
• Cidago yüksekliği: 83 cm
• Sağrı yüksekliği: 83,3 cm
• Kuyruk uzunluğu: 20,8 cm
• Burun uzunluğu: 25,9 cm

        Bunlara ilaveten Prof. Dr. Mustafa SAATCI tarafından başlatılan Doç. Dr. Özkan ELMAZ ve Doç. Dr. Mehmet ÇOLAK tarafından devam ettirilen ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Antalya – Burdur illeri Damızlık Koyun – Keçi Yetiştiriciler Birliği ve Antalya – Burdur Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri tarafından desteklenen projeler ile “Antalya ve Burdur illerinde Honamlı Keçisi Halk Elinde Islah Projeleri” Honamlı keçisinin saf olarak yetiştirilmesi, korunması ve verim özelliklerinin tespiti çalışmaları yapılmaktadır. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı haricinde de Konya ilinde, Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından “Konya ili Halk Elinde Honamlı Keçisi Islah Projesi” yürütülmektedir

        Bu projelerden elde edilen veriler doğrultusunda 2013 yılında Doç. Dr. Özkan ELMAZ’ın yürütücülüğünde başlatılan TÜBİTAK (proje no: 112R031 “Honamlı Keçi ırkının üreme, süt verimi, karkas özelliklerinin belirlenmesi ve bu ırkın anatomik özelliklerinin osteolojik yönden Kıl Keçisiyle karşılaştırılması”) projesi kapsamında daha önce ön incelemeleri yapılan süt verimi, anatomik yapı, besi ve üreme ile ilgili özelliklerin değerlendirilmeleri devam etmektedir. Bu projeden elde edilen verilere göre yarı entansif şartlarda uygulanan 56 günlük besi sonunda tek ve ikiz doğan erkek Honamlı oğlakları sırasıyla 34,4 kg ve 30,4 kg canlı ağırlığa ulaşmışlardır. Soğuk karkas ağırlığı ise sırasıyla 14,07 kg ve 10,93 kg olarak saptanmıştır (Elmaz ve ark. 2015). Laktasyon süt verimi, laktasyon uzunluğu ve ortalama günlük süt verimi 107 kg, 190 gün ve 0,563 gr olarak bulunmuştur. Laktasyonun 30. günündeki ortalama yağ, protein, laktoz, kuru madde, donma noktası ve Somatik hücre sayısı (SHS) sırasıyla % 1.4, % 4.2,  % 5.2, % 11.8, -0.607 ve 74.8 x1000/ml olarak belirlenmiştir. Aynı özellikler laktasyonun 180. günü için ise sırasıyla % 4.5, % 7.3,  % 3.8, % 15.9, -0.587 ve 1073 x1000/ml’dir (Taşçı ve ark. 2015).

        Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Honamlı keçi ırkı ile ilgili her yönüyle araştırmaya devam etmektedir. Öğretim üyelerimizden Yrd. Doç. Dr. Özgecan KORKMAZ AĞAOĞLU Honamlı keçi ırkının genetik özelliklerini ortaya koyacak çalışmalar yaparken (TÜBİTAK proje no: 113R026 “Honamlı ve Kıl Keçisi Irklarında GH, IGF-I, LEP, POU1F1, MSTN ve BMP15 Genleri Polimorfizmlerinin Belirlenmesi ve Büyüme Performansları Üzerine Etkileri”), Yrd. Doç. Dr. Aykut  Asım AKBAŞ ise “Proje no: 114R064, Honamlı, Kıl ve Saanen Keçilerinin Orman ve Makilik Alanlardaki Bazı Davranış Özelliklerinin Tespiti” isimli TÜBİTAK projesi ile davranış ve Orman ̶ Keçi ilişkisi bağlamında Honamlı keçisini incelemektedir.

        Honamlı keçisiyle ilgili bugüne kadar elde edilen bilgilere göre: Kıl keçisinden anatomik, fizyolojik, üreme, yavru doğum ağırlığı, büyüme hızı ve verim özellikleriyle ciddi olarak ayrılmaktadır. Bu özellikler Honamlı keçisini rahatlıkla dünya literatürüne taşıyabilecek boyuttadır. Özellikle hızlı ve uzun süren büyüme kapasitesiyle, çoklu doğum özelliğiyle, karkas randımanı ve et kalitesiyle dünyanın diğer etçi keçi ırklarıyla boy ölçüşebilecek yapıdadır. Ülkemiz açısından ise küçükbaş kaynaklı kırmızı et üretiminde çok önemli rol üstleneceği açıktır. Projelerin tamamlanmasıyla elde edilecek gurur verici bilgiler kamuoyu ve bilim dünyasıyla paylaşılacağı öngörülmektedir.

       TÜBİTAK tarafından desteklenen projeler kapsamında Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde 180 baş saf Honamlı keçisi yetiştirilmektedir. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı tarafından tamamen organize olmuş ve hedefe yönelik projelerle devam eden Honamlı Keçisi ile ilgili araştırmalar, artarak devam edecek ve “Bizim” olan bu keçi hepimizi gururlandıracak sonuçlar verecektir.

 HONAMLI KEÇİ IRKININ TANITIMI AMACIYLA YAPILAN FAALİYETLER

► Honamlı internet sayfası kurulmuştur. http://www.honamlikecisi.com/

► 18-20 Mayıs 2012 tarihleri arasında Burdur’da gerçekleştirilen “Uluslararası Hayvancılık ve Süt Endüstrisi Fuarında”  Honamlı ve Kıl Keçisi tanıtım standı kurulmuştur.

► 16-19 Mayıs 2013 tarihleri arasında Burdur’da gerçekleştirilen “2. Uluslararası Hayvancılık ve Süt Endüstrisi Fuarında”  Honamlı tanıtım standı kurulmuştur.

► 3 Temmuz 2013 tarihinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı olan Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)  desteğiyle yürütülen “Halk Elinde Koyun-Keçi Islahı Ülkesel Projesi” kapsamında Honamlı keçisinin tanıtımı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı kampüsünde yapılmıştır.

► 22-24 Mayıs 2014 tarihleri arasında İzmir’de düzenlenen Hayvancılık fuarında Honamlı keçisi tanıtım standı açılmıştır.

► 25-28 KASIM 2015 / ANTALYA EXPO CENTER’da düzenlenen 4. ULUSLARARASI HAYVANCILIK ve SÜT ENDÜSTRİSİ FUARI Kapsamında 26 Kasım 2015 tarihinde organize edilen “TEKE YÖRESİNİN İLK DAMIZLIK HONAMLI VE KIL TEKE YARIŞMASI” kapsamında ırk tanıtımı yapılmıştır. (2)

          KAYNAKÇA

1. Resmi Gazete (17 Kasım 2015 tarihli ve 29535 sayılı)

2. blog.ciftcitv.com “Yok olmaktan ırk tesciline giden yolda Honamlı Keçisi” Prof.Dr. Mustafa SAATCI, Doç.Dr.Özkan ELMAZ  Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı İstklal Kampus Merkez/BURDUR