Honamlı Kimdir

  HONAMLILAR

Birinci Kaynağa göre;

Honamlı Yörüklerinin soyu Orta Asya’ya Oğuzlara uzanmaktadır. Oğuzların iki kolundan biri olan Bozoklara mensupturlar. Bozokların Avşarlar bölümündendir. Avşarların da Honamlı (Honanamlı) dalındandırlar.

              Oğuzlar=Türkmenler=Yörükler

               Bozoklar

               Avşarlar

               Honamlılar

Honamlı adının kökeni hakkında farklı fikirler ileri sürülmektedir. Ali Tanyıldız’ın “Orta Asya’dan Gedikli Köyüne Honamlı Yörükleri” adlı kitabında Honamlı adı ile ilgili iki görüş dikkatleri çekmektedir.

Birinci görüş: “Bu Yörükler bir yerden göçüp başka bir yere konduklarında yani konalga yerine vardıklarında erkekler hemen bir araya gelip atış yarışı yaparlar. Komşularda “Hun yapılı şeyler geldi yine atışa başladılar” veya “Hun-namlıların sesi gelmeye başladı” diye konuşmaya başlarlar. Honamlı adı buradan gelmektedir.

İkinci görüş ise: Türkler Anadolu’ya gelirlerken, o zamanlar adları Honamlı değilse bile, Honamlı adını alacak grup yol üzerinde bir savaşa rastlar. Zayıf olan tarafa yardım eder ve savaşı kazanırlar. Savaştan sonra Bey kendilerine yardım edenlerin kim olduğunu sorar. Yardımcıları “Ho güzel beydi” diye namlı birini gösterirler. Sonrasında o beye Güzelbeyli yada Honamlı denmiştir” diye naklediliyor. Ancak kitapta da belirtildiği üzere birinci görüşte Hun namlı denilebilmesi için Türkiye’de Hunların tanınması gerekir ki, bu zayıf bir ihtimaldir. İkinci görüş ise yoruma açıktır.

Araştırmamız sırasında görüştüğümüz kişilerin Honamlı adı ile ilgili öne sürdükleri fikirlere baktığımızda;

               -Honamlı: Hun namlı, Hun diyarından gelen ilk Yörük aşireti olduğu için bu adı almıştır.

               -Honamlı: Bazı kitaplarda Ho namlı diye geçer, “Ho” Türkçe ama “Nam” Türkçe olmayan bir sözcük. Bu sözün ilk kaynağının “Ho” yani sığırla ilgili olduğunu düşünülüyor. Birde adını Çin’in kuzey sınırında bulunan Honan yurdu denen bölgeden almış olabileceği düşünülmektedir .

Masateke Matsubara’nın 1980 yılında yaptığı çalışmada verdiği bilgiye göre; Honamlı aşireti Horasandan gelmiştir. Gelenlerin büyük bir çoğunluğu Adana, Antalya, Isparta ve Konya illerine yerleşmişlerdir. Bir kısmı hala göçebe hayatını sürdürmektedir. Ancak günümüzde birçoğu yerleşmiş durumdadır. Görüştüğümüz kişilerde Orta Asya’dan kuraklık sebebi ile göçüp gelindiğini bir kısmının Adana’da kaldığını bir kısmının da Aydın’a gittiğini, oradan beyliklere, obalara ayrıldıklarını söylediler. Altı oğlan altı oymak olmuş, her biri kuvvetlenmiş çoğalmış bunlar bir yere sığamayınca da dağılmışlardır.

 Honamlı aşireti dokuz mahalleden oluşmaktadır.

M.Eröz’ün Yörükler kitabında Konya Yunak köyünden edindiği bilgilere göre Honamlı mahalleleri.

1- Çoşlu Mahallesi 2- Ötgünlü 3- Telliler 4- Elekli 5- Karaevli 6- Recepli 7- Hacımahmudlu 8-Bekmezci  9-Garsavurdanlı olarak belirtilir.

M.Matsubara’nın çalışmasında;  

1- Elekli 2-Hacı İbrahimli 3-Hacı Mehmetli 4-Karsavurdanlı 5-Kötekli 6-Çoşlu  olduğunu ifade eder ve henüz adını saptayamadığı diğer mahallelerle birlikte yedi veya dokuz mahalleden oluştuğunu belirtir.        

Bizim araştırmamız sırasında öğrendiğimiz kadarıyla Honamlı aşiretinin 9 mahallesi; 1- Çoşlu 2- Ötgünlü (Hacı İbrahimli ve Hacı Mehmetli) 3- Telliler 4- Elekli (Hacı Celilli de denir) 5- Karaevli 6-Recepli 7-Karsavurdanlı 8- Eskiler obası 9-Hacı Abdilli (Mehmet Akkın dokuzuncu mahallenin “Aksığırlı” olduğunu söylerken Gediklideki Basır soyadlıların, M. Eröz’de geçen “Pekmezci ve Hacı Mahmutlu” mahallelerine bağlı olduğunu vurgular.)

Yörükler merkezlerden uzak yerlerde yaşadıkları için çoğu zaman dini nikah kıyarlar. Bu yüzden de çocuklarını nüfusa kaydederlerken ya da ölen birini bildirirlerken sorunlar yaşarlardı. Bu sebeple de 70 sene öncesine kadar Yörüklerin içinde seyyar muhtarlık sistemi kurulmuştur. Böylece Yörükler her nerede doğarlarsa doğsunlar nüfuslarına bağlı oldukları muhtarlık yazılmıştır. Yani bir Honamlı Sütçüler Yeşilyurt köyünde dünyaya gelmiş olsa bile nüfusunda Antalya-Serik-Ötgünlü yazılırdı. Çünkü Honamlılar Antalya’da Ötgünlü’ye kayıtlıydılar. Ötgünlü’nün iyi silah atan anlamına geldiği söylenir. Bir kısmı da Antalya Serik (eski adıyla Kökez)’e bağlıdır. Sonraki yıllarda mahalleler birbirlerinden ayrılmış ve herkes yavaş yavaş iskan olmuştur.

Hacı Mehmetli çok dağılmayarak Antalya tarafını tercih edip yerleşmiştir. Yayla olarak da Akşehir Deveboynu yaylasına gitmişlerdir.

Receplinin bir kısmı Konya ovasına, bir kısmı da Yunak köyüne yerleşmiştir.

Hacıibrahim Yörüklerinin bir kısmı Aydın tarafında, bir kısmı Ankara- Polatlı-Yağcıoğlu köyünde, bir kısmı da Antalya’da Abdurahmanlar beldesi ile Gebiz Aksaz mahallesinde otururlar. Yaylaya Akşehir Deveboynuna çıkarlar.

Eskiler obası Antalya’da kalmıştır.

Ötgünlü’lerin yoğun olduğu yerler Taşağıl, Kaymaz, Ötgünlü deresidir. Buralarda otururlar ve yaylaya Akşehir Doğanhisara çıkarlar.

Çoşlu Yörükleri Honamlı aşiretinin bir mahallesidir. Çoşlu Yörükleri kışın Antalya’nın Asikaraman köyündeki (yeni adı Yeşilkaraman’dır) ormanlarda otururlar. Mayıs ayında Isparta ilinin Anamas yaylasına göçerler. Bu göç yoluna “Çandır yolu” derler. Yol boyunca konalgalar olur. Yaylada iki ay kalıp, Temmuz sonunda ya da Ağustos başında Anamas yaylası eteğinde bulunan bir köye göçerler. Bu göç olayı “güzle” olarak adlandırılır. Burada bir-iki ay oturup sürü otlatılır. Ekimde tekrar Antalya’ya inerler. Bu nedenle Çoşlu Yörüklerinde bir yılın (kışla, yayla, güzle) diye üç mevsime bölündüğünü görmekteyiz”. Göçler ve göç yolları hakkındaki bilgilere ileride ayrıntılı olarak değinilecektir.

Karsavurdanlı (Adı Güzelli) Manavgat-Hocalı ve Belen mahallesine yerleşim çoğunlukla 1960’larda olmuştur. Ancak bunlar arasında halen daha yarı göçebe hayat yaşayıp, Ketenlik yaylasına çıkanlar vardır.

Karaevliler Antalya civarında otururlar. Honamlılar Anadolu’da, Aydın’da, Adana’da, Amasya’da ,Maraş’ta, Hatay Dörtyol’da, Konya-Doğanhisar, Akşehir, Seydişehir ve Beyşehir’de yaşarlar.

Honamlıların bir kısmı ise Sütçüler Yeşilyurt köyüne yerleşmişlerdir. Ev inşasına 1951’lerde başlamışlardır, öncesinde kara çadırlarda duruyorlardı. Yayla olarak da Gökdere, Diresgene (Yuvalı) köylerine gidiyorlardı .

Sütçüler- Yeşilyurt köyünde oturan Honamlıların nüfusu 1935’lerde Eğirdir’e bağlı Sofular köyüne nakledilmiştir. Sofular’dan sonra 1952 yılından beri Sütçüler Yeşilyurt’a bağlıdır. Honamlıların bir kısmı devletten iskan edilmeyi istemişlerdir. Bu kararı almalarında çadır hayatı yaşıyor olmaları ve orman kanunları gelince hayvancılık yapamamalarının da etkisi olmuştur. Devlette Honamlıların bir kısmını Konya-Yunak kazasına iskan etmiştir. Ancak arazi tam sınırda olunca Ankara-Polatlı- Yağcıoğlu köyünde nüfusa geçmişlerdir. 1964’te Yeşilyurt köyünden de gidenler olmuştur.  

 Honamlıların Bulunduğu Köyler:

Isparta: Şarkikaraağaç-Gedikli, Senirkent-Akkeçili, Sütçüler-Yeşilyurt köyleri.

Konya: Yunak-Honamlı (Gökpınar çiftliği), Çayırbaşı, *Sevinçköy köyleri.

Konya: Akşehir-Cankurtaran, Kundul, Saray, Değirmen, *Ulupınar, *Yeniköy

Konya: Çeltik-Gökpınar kasabası

Konya: Çumra-Dinlendik köyü

Konya: Kadınhanı-Saçıkara, Örnekköy (Alibey yaylası) köyleri.

Konya: Sarayönü-Koyunlu, Kuyuluzebir köyleri.

Konya: Tuzlukçu-Kundullu köyü.

Ankara:  Polatlı-Yağcıoğlu köyü, Yenisanayi mah. civarı

Antalya: Manavgat-Kaymaz, Çakış, Talaş (Ötgünlü), Bereket, Nigit ve Hocalar, Taşağıl, Kaymaz köyleri ve Ötgünlü yurdu.

Antalya: Çalkaya (Mandırlar) Pınaralanı Mah., Kemerağzı, Karaçalı, Kurşunlu köyleri

Antalya: Serik-Yenimahalle ve Akçaalan Mah.          

Antalya: Döşemealtı, Yağca, Konyaaltı Sarısu Mah.

Adana: Ceyhan-Başdeğirmen köyü, Toprakkale cami mah. 

Osmaniye: Sakızgediği (Alahanlı) köyü

Adana: İmamoğlu-Pekmezci Köyü (1)

 İkinci Kaynağa Göre; 

Honamlı Yörükleri’nin soyu Orta Asya’ya Oğuzlara uzanmaktadır. Oğuzların iki kolundan biri olan Bozoklara mensupturlar. Bozokların Avşarlar bölümündendir. Avşarların da Honanamlı (Honamlı) dalındandırlar. Honamlı adının kökeni hakkında farklı fikirler ileri sürülmektedir. Bunlardan birisi; Türkler Anadolu’ya gelirlerken, o zamanlar adları Honamlı değilse bile, Honamlı adını alacak grup yol üzerinde bir savaşa rastlar. Zayıf olan tarafa yardım eder ve savaşı kazanırlar. Savaştan sonra Bey kendilerine yardım edenlerin kim olduğunu sorar. Yardımcıları “Ho güzel beydi” diye namlı birini gösterirler. Sonrasında o beye Güzelbeyli ya da Honamlı denmiştir. Honamlılar Anadolu‟da, Aydın, Adana, Amasya, Maraş, Hatay, Konya, Antalya ve Isparta illerinde yaşamaktadırlar.

Yörük denilince ilk akla göçebe olarak süren bir yaşam ve kıl çadırlar gelir. Honamlı Yörükleri de kıl çadırını, karakeçilerin kılını kırkılması, taranması, eğrilmesi, dokunması ve yine kıldan yapılan iplerle dikilmesi sonucunda elde eder.

Honamlı Yörüklerinde de göç yaylak ile kışlak arasında olur. Yaylakla kışlak arasında, göç yolunun en kısası bir haftayı içine alır. Bu süre on beş gün ya da bir ay da olabilir. Yörük göçünde tam bir görkem, renklilik, canlılık kısaca bir soyluluk vardır. Kışı kışlıkta geçiren Yörükler, nisan ayı sonlarında ovalar ısınmaya başlayınca göç hazırlığına başlar. Göç gününün gecesi çuvallar, hazırlanmış, hangi deveye hangi yükün yükleneceği tespit edilmiştir, Şafakta ayağa kalkılır çadırın ipleri kazıklardan çözülür, direkleri alınır. Çadırlar çuvalların üzerinden çekilip dürülür. Develer çökertilir, kolonları sıkıştırılır. Develere çullar, kıl çadırlar, çuvallar yüklenir. Deve, Yörüklerin hareketliliğini, seyyali yetini temin eden dayanıklı bir hayvandır. Develer renkli çuvallarlarla, çanlarla süslenir. Göçü salı günü yapmazlar salı olursa göç sallanır diye bir inanış vardır göç yoluna genellikle Perşembe günleri çıkılır. Sabahın erken saatlerinde sürüler göç yoluna düzülür. Sürüleri gençler sürerler boğaz havaları, kaval sesleriyle sürünün çan sesleri birbirine karışarak çok sesli bir göç başlar. Göç Yörüklerde çok önemli bir yere sahiptir geç kalınması onlar için büyük bir sıkıntı oluşturur bu olayı anlatan birde hikâye anlatılır.

Çeşitli şartların tesiriyle Yörük hayatı sürekli yer değiştiren bir özelliktedir. Honamlı Yörükleri, göç sırasında eşyalarını kolaylıkla taşımak için ala çuvallar, barınmak için kıl çadır, çadırın içine halı ve kilimler dokumuşlardır. Bu şartlarda Honamlı Yörük kadını aile töreleri doğrultusunda evinin ve ailenin düzenini sağlar. Yün eğirir, boyar; halı, kilim dokur, çorap örer. Bu uğraşlarla iç âlemini, sevincini, kederini aktarır onlara. Halı ve kilim dokumayı kendi çeyizini hazırlarken öğrenir. Evi ve çadırı döşemek, harman işlerinde kullanmak üzere palaz, cicim, zili çuvallar dokumakta onun işidir.  

Göç sırasında konaklama yerine gelince herkes kendi yurduna konar. Hiçbir aile ya da Yörük grubu da başkasının konak yerine konmaz. Yurda konulunca develer çözülür, çadırlar tekrar kurulur. (2)

Üçüncü Kaynağa Göre; 

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü belgelerinde Honamlılar “Honamlı”, “Honamlı Saçıkaralısı”, “Saçıkaralı”, “Aydınlı-Honamlı” daha sonraki yıllarda ise yer yer mahallelerin adlarıyla zikredilmektedir. Cevdet Türkay’ın Başbakanlık Arşiv Belgelerine göre Oymak Aşiret ve Cemaatlar kitabında Hotamlı, Hotamlı Saçıkaralı (Hotamlu, Saçıkaralu) olarak yazılan aşiret ve cemaat Honamlı aşiretidir. Belgelere bakılınca Honamlı ve Saçıkaralı aşiretinin aynı koldan gelip, Anadolu’da ilk yerleştirildikleri bölge olan İçil (İçel) ve civarından önce Alâiye sancağının Manavgat ve Düşenbe kazalarına geldiklerini görmekteyiz. Miladi 1700-1726 tarihli bir kaç tane hükümde Saçıkaralı aşiretinin (Bu tarihlerdeki belgelerde Honamlı adına rastlanılmamakta) kadimî yerleri olan İçil (İçel) sancağından çıkarak Alâiye’ye geldiğinden, etrafa verdikleri zarar ve şekavetten ötürü te’dîb ve iskânlarına, uslanmayanların Kıbrıs’a sürgününe, bu sürgünden kaçarak Aydın, Menteşe, Saruhan ve Kütahya taraflarına geri dönenlerin kendi hallerinde oturarak tarım ve ziraatla uğraşmaları şartıyla af olunmalarına dair hüküm verildiği görülmektedir. Nitekim 1860 tarihli iki ayrı belgede aşiretin Saçıkaralı ve Honamlı Saçıkaralı namıyla iki fırkaya ayrılmış olup, nüfusları Aydın sancağında kayıtlı, kendileri Denizli sancağına merbut olduğu halde bir fırkası Hamid, diğeri Teke sancağında haymenişin olarak yaşadığı belirtilmiştir. Aşiretin nüfus ve hanelerinin tespit edilerek iskânlarının yapılıp kendilerine hazineden tapulu araziler verilmesi Meclis-i Vâlâ’da görüşülmüş; Hamid, Teke, Denizli ve Burdur kaymakamlıklarına birer iskân talimatnamesi gönderilerek gereği için Konya ve İzmir valiliği ile Maliye Nezaretine emir verilmiştir. Aynı belgelerde her iki aşiretin Tanzimat’ın başlangıcından beri (1839) Denizli civarında meskûn olduğu, Saçıkaralı kolunun ağırlıklı olarak Hamid sancağında, Honamlı Saçıkaralı kolunun ise Teke sancağında göçebe hayatı yaşadığı, vergilerini Teke Mal Sandığına ödemekte olan Honamlı kolunun Serik’te iskânının uygun olacağı belirtilmiştir. Bu tarihten sonra Honamlı aşiretinin çoğunluğunun Teke yöresinde konar-göçer hayatı yaşadığı görülmektedir.

Aşiret yirminci yüz yılın başlarından itibaren Honamlı aşireti ve Saçıkaralı aşireti olarak ayrı ayrı isimlendirilmeye başlanmıştır. 1925 tarihli “Yaz mevsimini Isparta Vilayetinin Eğirdir, Karaağaç ve Uluborlu kazaları mıntıkasında; kış mevsimini de Antalya ve Akşehir cihetlerinde seyyar geçiren aşâir’in bulundukları mıntıkalarla iskân edilecekleri yerleri gösteren cetvel ”de Honamlı ve Hayta (Nam-ı diğer Saçıkaralı) olarak yazılmışlardır.  Cumhuriyet dönemine ait belgelerde aşiretin Aydın’dan diğer illere dağılan kolları kendilerini Aydınlı-Honamlı ve Aydınlı-Saçıkaralı olarak ifade ettikleri görülmektedir. Bunlara ilaveten nüfusları arttıkça her mahallenin bir aşiret olarak (Ötgünlü aşireti, Recepli aşireti, Çoşlu aşireti şeklinde) zikredildiğini, yazıldığını görmekteyiz. (3)

KAYNAKÇA

(1)     www.honamliyorukleri.org.tr Ayşe Hilal TUZTAŞ’ın “Günümüzde Isparta’da Yaşayan Yörüklerin Siyasi ve Kültür Tarihleri” adlı Yüksek Lisans Tezinden alınmıştır.
(2)  Hülya Avcı, H. (2010). Antalya’nın Korkuteli ilçesinde yaşayan Honamlı yörüklerinde görülen işlemeler. Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Konya
(3) Hilmi AKKIN, Ankara 2016 Araştırmacı, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.